Δώρα ντ’ Ίστρια

(Dora d’ Istria, Βουκουρέστι 1828 – Φλωρεντία 1868). Φιλολογικό ψευδώνυμο της Ρουμάνας δοκιμιογράφου και διηγηματογράφου Ελένης Γκίκα. Η Δ. ντ’ Ί. ήταν κόρη του πρίγκιπα Μιχαήλ, υπουργού Εσωτερικών της Βλαχίας. Πριν από τον γάμο της με τον υπασπιστή του τσάρου, Ρώσο πρίγκιπα Αλέξανδρο Κολτσόφ Μασάλσκι, το 1849, είχε λάβει εξαιρετική μόρφωση στο Βουκουρέστι, στη Δρέσδη, στη Βιέννη, στη Βενετία και στο Βερολίνο, ενώ λέγεται ότι γνώριζε εννέα γλώσσες. Δάσκαλός της στα ελληνικά ήταν o ελληνιστής Γρηγόριος Παπαδόπουλος. Η φιλολογική της δραστηριότητα ξεκίνησε από πολύ νεαρή ηλικία, ενώ παράλληλα διακρίθηκε για το ζωγραφικό της ταλέντο, για το οποίο τιμήθηκε (1854) με το αργυρό μετάλλιο της Ακαδημίας των Καλών Τεχνών της Πετρούπολης. Ωστόσο, το φιλελεύθερο πνεύμα της σύντομα την έφερε σε αντίθεση με το απολυταρχικό καθεστώς της Ρωσίας και κατέστησε αδύνατη την παραμονή της στην τσαρική αυλή. Έτσι, το 1855 χώρισε από τον σύζυγό της και εγκαταστάθηκε στη Φλωρεντία της Ιταλίας, όπου ξεκίνησε μια λαμπρή λογοτεχνική και φιλολογική σταδιοδρομία. Πνεύμα ανεξάρτητο και μια από τις εξέχουσες φιλελεύθερες προσωπικότητες της εποχής της, η Δ. ντ’ Ί. υποστήριξε με θέρμη την εθνική χειραφέτηση των βαλκανικών λαών και ταξίδεψε επανειλημμένα στη Βαλκανική χερσόνησο. Το 1860 επισκέφθηκε την Ελλάδα. Τάχθηκε υπέρ της γερμανικής συμβολής στον δυτικό πολιτισμό και εναντιώθηκε στις εκκλησιαστικές σκοταδιστικές αντιλήψεις. Τις ιδέες της για τον ανασταλτικό ρόλο των μοναχών στην πολιτιστική εξέλιξη εξέφρασε στο έργο της Ο μοναχικός βίος στην Ανατολική Εκκλησία (1855). Το έργο Οι γυναίκες στην Ανατολή (1858), που μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Αιμιλία Σκουζέ και εκδόθηκε το 1861 με τίτλο Περί των εν τη Ανατολή γυναικών, και το Περί γυναικών από μία γυναίκα (1864) αποτελούν μελέτες σχετικά με την κοινωνική θέση της γυναίκας, καθώς και συγκριτική αντιπαράθεση μεταξύ των γυναικών των γερμανικών και των λατινικών λαών. Άλλα έργα της είναι: Γερμανική Ελβετία (1856), η συλλογή διηγημάτων Στις όχθες των ελβετικών λιμνών (1864), η ιστορική μελέτη Οι Αλβανοί στη Ρουμανία: ιστορία των πριγκήπων Γκίκα κατά τον 17o, 18o και 19o αιώνα (1873) και Η ποίηση των Οθωμανών (1877). Η μελέτη της για τους Αλβανούς της Ρουμανίας, από τους οποίους καταγόταν και η ίδια, καθώς και διάφορα άρθρα της σχετικά με την αλβανική παράδοση, αποτέλεσαν την αφετηρία για τις εθνολογικές μελέτες πολλών Ευρωπαίων ερευνητών πάνω στο θέμα αυτό. Μετά την επίσκεψή της στην Ελλάδα, η Δ. ντ’ Ί. (γνωστή στη χώρα μας και ως Δώρα Ίστριας) έγραψε το έργο Εκδρομές στη Ρούμελη και την Πελοπόννησο (1864), στο οποίο μελέτησε συγκριτικά την πολιτιστική επίδραση της αρχαίας Ελλάδας με αυτή της σύγχρονης Γερμανίας. Η Δ. ντ’ Ί. τάχθηκε με το μέρος του ιστορικού Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου και εναντίον των ιδεών του Ι.Φ. Φαλμεράγιερ (Fallmerayer) στο ζήτημα της καταγωγής των Νεοελλήνων. Τέλος, πολλά διηγήματα και εθνολογικές, ιστορικές και φιλολογικές μελέτες της δημοσιεύτηκαν σε διάφορα ευρωπαϊκά αλλά και ελληνικά περιοδικά. Οι προοδευτικές ιδέες της και το συγγραφικό της έργο έκαναν γνωστή τη Δ. ντ’ Ί. στους φιλολογικούς και φιλελεύθερους κύκλους της Ευρώπης. Φίλη του εθνικού ήρωα της Ιταλίας Ιωσήφ Γκαριμπάλντι, υπήρξε μέλος της Γεωγραφικής Εταιρείας του Παρισιού και άλλων επιστημονικών ιδρυμάτων. Η ελληνική βουλή, με ψήφισμά της τον Απρίλιο του 1866, της απένειμε την ελληνική υπηκοότητα σε αναγνώριση της φιλελληνικής της δραστηριότητας.